Gözlerin istem dışı birlikte ritmik hareketidir. Bebekte başlayan ışığa hassasiyet, gözlerdeki hafif titreme, cilt ve göz renginin açık olması bir nistagmus rahatsızlığının habercisi olabilir. Bebeğinizde nistagmus varsa uzun sürecek bir süreç için bazı konuları bilmenizde yarar vardır.
Doğuştan göz titremeleri: Genelde 3-4 aydan itibaren başlar.
Sensoriyel tip: Gözle görme yollarında sorun vardır: Katarakt, glokom, albunizm, iris yokluğu, retina bozuklukları, Down Sn..
Motor tip: Göz ve görme yolları dışında sorun vardır.
Bebekte göz neden titrer?
a.Bebek gözü bir noktada toplayamamaktadır. (Fiksasyon bozukluluğu)
b.Göz kasları gözü bir noktada tutmada ve net görüşü sağlamakta beyinle iletişimde yetersizdir.
c.Bakışı devam ettirme bozulmuştur. Hangi objeye bakılsa görüntüyü gören noktada tutma işlevi için gerekli göz kası tonusu (Gerginliği) sağlanamamaktadır.
Albino ve gözdeki titremenin fazla oldu bebekler doktora erken getirilir. Titremenin az olduğu bebekler atlanır, giderek titremenin artmasıyla göz doktoruna başvurulur.
ALBUNİZM: Albunizm önemli bir nistagmus nedenidir. Deriye rengini veren melanin pigmenti yetersizdir. Gözler, deri, saçlar, kıllar, beden çok açık renktedir. Gözler titrer, açık renktir, iriste renk azlığı nedeniyle göz dibinin pembe rengi dışa vurur. Genelde astigmat göz bozukluğu vardır.*Yaşam kalitesi: Nistagmus yaşam kalitesini etkiler. Kişide ömür boyu mutsuzluk kaynağı olur. Bebeklik ve çocukluk yaşı tedavi yönünden iyi değerlendirilmelidir. Görmenin artırılması titremeyi azaltacaktır.
*Göz ve beyinde çok sayıda bozukluğun habercisidir. Bunlar bitmiş veya devam etmekte veya ilerleyecektir. Doğuştan göz titremeler genelde 3-4 aydan itibaren başlar. Göz ile görme yollarında sorun vardır: Katarakt (Perde) , glokom (Göz tansiyonu), albunizm, iris (göz bebeği) yokluğu, retina (göz dibi) bozuklukları, Down sendromu…
Nistagmusta görme keskinliği: İki nedenle görme düşüktür:
a.Nistagmusa neden olan bozukluklar sonucu.
b.Göz titremesi sonucu:
*Göz bakılan cisimde tutulamamaktadır.
*Görüşü gören noktada netleştirememektedir.
Görme kalitesi bozulmuştur: Titreme, gören noktada görüntüyü tutamama görmenin silik, kalitesiz, bulanık olmasına neden olur. Görüntü gören noktada belli bir sürede tutulabilirse netleştirilebilir. (Uyum)
Gözde titreme: Nistagmus gözlerdeki titremedir. Göz ve beyni ilgilendirmektedir. Yatay, sıçrayıcı, dairesel gibi değişik özellikleri olabilir.
*Görme: Titreme görmeyi etkiler. Görmemeye başlayan göz daha fazla titrer. Az görme titremede artma nedenidir.
*Gözde tembelleşme: Titreyen gözün görmesi giderek azalır ve tembelleşir. Tembelliğin tedavisi titreme devam ettiği sürece de zordur.
*Okuma:Titreyen göz baktığı noktayı net görmez. O noktanın sağında solunda dolaşıp durur. Bu okumada çok önemlidir. Önünde uzun öğrenim yılları olan bir çocuk için olayın önemini anlamalısınız.
Görme eşeli: Nistagmusta görme eşel’ deki en başlara kadar düşebilir. Görme eşeli 10 sıradan oluşur, büyük harflerden küçüğe doğru küçülerek satır satır dizilmiştir. Genelde nistagmus’ lu çocuk ilk 1-2 sırayı okur.
*Işığa hassasiyet: Nistagmus hastaları ışıktan rahatsız olur, özellikle hastalığa albunizm eşlik ediyorsa, hasta çok tedirgin olur.
*Fovealizasyon: Fovealizasyon görüntünün gören noktada gerektiği kadar tutulmasıdır. Nistagmus’ ta görüntünüzün gören noktada duruşu normalden azdır. Bu görme kalitesinin düşüklüğüne ve gözde tembelleşmeye neden olur.
*Tespit (Fiksasyon) bozukluğu: Hasta gözü bir noktada toplayamamaktadır. Odaklayamaz, uyum yapamaz.
*Bakışı devam ettirme bozulmuştur. Görüntüyü gören noktada tutma işlevi için gerekli göz kası gerginliği sağlanamamaktadır.(Oküler kas tonusu)
*Nistagmusu olan bir kişi de Uyum ve odaklama da yetersizdir. Bu durum az görmeye, gözde tembelleşmeye neden olur.
*Göz kasları arasındaki denge: Göz kasları arasında denge kurulamamaktadır. Şoförsünüz. Bu bindiğiniz arabaya hâkim olamamak demektir.
Nistagmus ve şaşılık: Şaşılık nistagmusla yaşamayı daha fazla zorlaştırır. Göz titremesine şaşılıkta bozulan onlarca fonksiyon bozukluğu da eklenmiştir. Özellikle içe bakarken rahat etmesi nedeniyle içe şaşılık gelişir.
*Nistagmusun hastaya verdiği rahatsızlıklar: Nistagmus gözlerin istem dışı birlikte ritmik hareketidir. Hastaların nistagmustan dolayı maruz kaldıkları rahatsızlıklar:*Bulanık görme, görme azlığı, kontrast azlığı, gün boyu değişen görmeler.
*Görme azlığının ve yeterli görmeyi sağlayamamaktan doğan huzursuzluk ve güven kaybı.
*Hareket eden görüntüler.
*Daha fazla dikkat gerekliliği, çabuk yorulma.
*Çok yakından okuma ihtiyacı ve büyüteç kullanma isteği.
*Okuma hızı oldukça yavaş. Sınavlar önemli sorun doğurur.
*Baş pozisyonunu sıfır noktasına ayarlama ihtiyacından doğan boyun rahatsızlığı
*Derinlik hissi yetersizdir.
*Baş dönmesi ve buna bağlı düşme korkusu. Dengesizlik ve bunlardan doğan bulantı.
*Bisiklet kullanma riskli. Ehliyet almakta yasal zorunluluklar.
*Işıktan rahatsızlık.
*Psikolojik durum: Hastada görüntünün titremesi, okuyamama, baktığı noktayı görmememe, gözü bir noktada tespit (Fikse) edememe, az görme, göze hâkim olamama, fovealizasyonun azlığı psikolojik rahatsızlık doğurur.
Nistagmusta hatalı baş pozisyonları: Görüntünün gören noktaya düşürülmesi, titremenin azaldığı pozisyonda gözü tutma gayreti baş ve boyunda pozisyon hatalarının oluşmasına neden olmaktadır. Astigmat önemli sorundur, bebek astigmatın eksenine göre yüz ve boyuna pozisyon verir.
Nistagmusa gözlüğün etkisi: Görmenin gözlükle düzeltilmesi nistagmusu azaltır. İdeal ölçüm ve ideal gözlük yazmak gerektirir, bebekte bunu sağlamak zordur.
*Nistagmusta gözlük numarası ilaçlı ölçümle belirlenmeli ve mutlaka motion stoper aperatı ile hareket durdurularak ölçüm yapılmalıdır.
*Hareket nedeniyle gözlükte en hassas gören nokta olan optik merkezden uzaklaşma ve tekrar merkezleme görme kalitesini bozar. Uygunsa kontakt lens en iyi çözümdür.
*Gözlük kullanmasını gerektiren bir kırma kusuru olmayabilir. Bebekte göz numarasının belirlenmesi gözdeki titreme nedeniyle zordur. Hatalı numara görme kalitesini bozar, rahatsızlığı artırır.
Yüksek Hipermetrop: Önemli sorunlar doğurur ve doğuştan gelir, 7 yaşına kadar artar. Özellikle +5.00 ve üzeri durumlarda gözde tembelleşmenin önlemleri alınmalıdır.
Miyop: Miyop genelde sonradan tabloya eklenir. (Okul çağı) Az görme nedeni ile görme gayreti miyop’u ilerletir.
Astigmatın varlığı: Astigmat oranı yüksektir, önemli göz tembelliği ve başa hatalı pozisyon verme nedenidir.
Kontakt lens: Kontakt lens yararlıdır, özellikle ışığa hassasiyet varsa anti refle özellikli lens ile hassasiyet giderilir.
Nistagmus ve prizmalar: Belli bir süre prizmatik gözlük camları tedavide yararlı olabilir, uzun süre hastaya sıkıntı verir. Tabanı dışa 7 derececik prizma etkili ve yeterlidir. Gözlüğün sferik değeri üzerine eklenir. Gözü konverjansa yönlendirerek titremeyi azaltır.
NİSTAGMUSTA TEKNİK TERİMLER:
Amplitüd: Titreşimim gidip geldiği alanın uzunluğu.
Frekans: Birim zamanda gerçekleşen titreme sayısı.
Null point:(Nötral bölge) :Göz titremesinin en aza indiği sıfır titreme noktasıdır. Çocuk net görmek için başa pozisyon verir. Tedavi bu noktaya yönelik yapılabilir.
Fovea: Gözde görüntülerin düştüğü gören noktasıdır. (Sarı nokta)
Fovealizasyon: Fovealizasyon görüntünün gören noktaya düşmesi veya foveaya doğru hareketidir. Görüntü gören noktada ne kadar fazla tutulursa şikâyetler o kadar azalır. Görüntü gören noktada en az 100 milisaniye kalmalıdır. Defovealizasyon: Görüntünün gören noktadan uzaklaştığı harekettir.
Fiksasyon: Gözleri bir noktada tespit etme fonksiyonudur.
Pendüler (Sarkaç) hareket: Gözlerde sarkaçlı duvar saatinde sarkacın gidip gelmesi gibi harekettir.
Jerki (Sıçrayıcı) hareket:Gören noktadan uzaklaşma yavaş yaklaşma hızlı ise.
BEBEK VEYA ÇOCUKTA HIZLI DAVRANMAK
*Devam etmekte olan ve titremeye neden olan sorunları bitirmelisiniz.
*Sorunların ilerlemesinin önüne geçmelisiniz.
*Titreme nedenlerinin gözde yapacağı tahribatın önüne geçmelisiniz.
*Okul başlangıcı öncesi gözler rahatlatılmalıdır.
*Meslek seçiminde ileride sorunlar ortaya çıkacaktır. Tedavide gecikmek veya etkili bir tedavi yaptırmamak birçok mesleğe tercih edememeye neden olur.
*Nistagmus hastaları nistagmusun şiddetine göre ömür boyu mutsuz olur. İleride mutsuz bir yaşamın önüne geçmek için titreme ve nistagmusun gözdeki tahribatı azaltılmalıdır.
İLK ÖNLEMLER
Gözde titreme olan bebeğe sahip ailelerin zamanı iyi değerlendirmesi gerekmektedir:
Çocuk nörolojisi: Bebek mutlaka çocuk nöroloji doktoru tarafından beynin durumunun değerlendirilmesi için muayene edilmelidir. Beyindeki bozukluğun azlığı ve veya fazlalığı tedavideki başarının kaderini belirleyecektir.
*Geç kalmak hastalıkta ilerleme demektir: Nistagmusta birçok göz fonksiyonu bozulur. Bozulmaların önüne geçmek ve onların derinleşmesini ve kalıcı olmasını önlemek için erken davranmak zorundasınız.
*Yaşam kalitesi hemen sağlanmalı: Bebeği rahatsız eden ciddi bir durumdur. Titremeyi azaltan ve artıran nedenler doktorunuz size bildirilecektir. Numara olmasa da ışığı süzme özelliği olan kaliteli bir gözlük gerekmektedir. Sadece renkli olan bir gözlük göz bebeğinin genişlemesine ve göze daha fazla ışık girerek hastayı daha fazla rahatsız etmesine neden olacaktır.
*Göz tembelliği en önemli sorundur: Göz tembelliği okul döneminde ve İleride meslek seçiminde hastanın önüne en önemli engel olarak çıkacaktır. Gözün tembelleşmesinin önüne geçmek titreme nedenlerinin ortadan kaldırılması veya azaltılması ile sağlanabilir. Astigmat önemli göz tembelliği nedenidir.
*Gözlük: Gözlükte özel filtrelemeler, düşük numara ile görme, merkezi görmeyi geliştiren gözlükler, titremeyi azaltan camlar kullanmalısınız.
NİSTAGMUSTA GÖZ NEDEN TEMBELLEŞİR
Nistagmus’ lu hastaların en önemli sorunu az görmedir. Gözlerdeki titreme az görmeye neden olur. Görme önemi derecede azalır. Görme eşel’ inde görme 10 sıra üzerinden değerlendirilir. Görmeler 2/10 düzeylerine düşer, yani gözler 7-8 sıra normal kişiye göre az olur. Bu yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Kişiyi psikolojik sıkıntıya sokar.
Gözler neden tembelleşir?
*Göz ve beyinde gözde titremeye neden olan önemli bir sorun vardır.
*Önemli bir gözlük derecesi olabilir ve gözlüğe rağmen görme artmayabilir. Gözler arası numara farkı, astigmat, numaranın yüksekliği, şaşılık gözde tembelliğe neden olur. Astigmat sık rastlanır, zaten astigmat normal göz gibi görmez ve astigmatlı göz tembelleşmeye meyillidir. Az görmede görme gayreti gözü daha çok gerer ve titremeyi de artırır.
*Fiksasyonun (Gözü bir noktada tespit etme) yetersiz olması gözü tembelleştirir.
* Fovealizasyon azlığı gözü tembelleştirir: Fovealizasyon görüntünün gören noktada gerektiği kadar tutulmasıdır. Nistagmus’ ta görüntünüzün gören noktada duruşu normalden azdır. Bu görme kalitesinin düşüklüğüne ve gözde tembelleşmeye neden olur.
*Bakışı devam ettirme bozulmuştur. Görüntüyü gören noktada tutma işlevi için gerekli göz kası tonusu (Gerginliği) sağlanamamaktadır.
*Göz kasları arasındaki denge bozuktur. Beyin bu dengeyi sağlayamamaktadır. Göz kasları gözü bir noktada tutmada ve net görüşü sağlamakta yetersidir.
*Beyinle göz arası iletişim yetersiz olabilir. Bu beyinde ve gözdeki bazı bozukluklardan kaynaklanır.
*Uyum ve odaklama yetersizdir. Uyum kameranın zum yaparak görüntüyü netleştirmesinin gözdeki karşılığıdır. Odaklama görüntünün gören noktada toplanmasıdır.
*Mevcut bozukluklar şaşılığa neden olabilir. Yeterli odaklamama, yetersiz uyum, az görme şaşılık oluşmasına neden olur. Şaşılık gözün önemli sorunudur, oluşması uzun süren tedaviyi ve beklide ameliyatları gerektirir. Bu nedenle tedavide hızlı davranılması gerekmektedir.
LATENT (GİZLİ) NİSTAGMUS
Gözlerin birinin kapatılması ile ortaya çıkar. Sıçrayıcı tip nistagmustur. Konjenital ezotropia’ da görülür. Prizmalar tabanı nötr zonun ters tarafına gelecek şekilde yerleştirilir. (Eğer yüz sola dönmüş ise nötr zon sağdadır.)
NİSTAGMUSTA GÖZ NEDEN TİTRER?
Nistagmus gözlerdeki titremedir. Gözdeki titremelerin çok sayıda nedeni vardır, tedavi bu nedenlere yönelik olmalıdır?
Doğuştan göz titremeleri: Genelde 3-4 aydan itibaren başlar.
Sensoriyel tip: Gözle görme yollarında sorun vardır: Katarakt, glokom, albunizm, iris yokluğu, retina bozuklukları, Down Sn.
Motor tip: Göz ve görme yolları dışında sorun vardır.
Nistagmus’ ta gözdeki titremenin durumu: Titreme en önemli belirtidir.Hastalık ilerledikçe titreme de artar.
Pendüler hareket: Gören noktaya yaklaşma ve uzaklaşma bir sarkaç gibi yavaştır.
Sıçrayıcı hareket: Gören noktadan uzaklaşma yavaş yaklaşma hızlıdır.
Gözde gerginlik: Sinirlenen bir adamın kasılması, elleri, kolları, vücudu titrer. Gözdeki gerginlik titremeyi artırır, gözün gevşetilmesi titremeyi azaltır. (Tedavinin temeli)
Sonradan ortaya çıkan göz titremeleri: Yaşamın her hangi bir anında beyin ve gözdeki normal düzenin bozulması ile gözde titreme başlayabilir.
*Görmeyen veya az gören gözde titreme başlar. Veya gözlerdeki titreme az görmeye neden olur.
*Göz kasları gözü bir noktada tutmada ve net görüşü sağlamakta beyinle iletişimde yetersizdir.
*Yetersiz fiksasyon: Hasta gözlerini bir noktada toplayamama, tespit edememe (Fiksasyon) bozukluluğu titremeye neden olur. Bunu sağlayan beyinde özel noktalar vardır ve yetersiz çalışmaktadır.
*Bakışı devam ettirme bozulmuştur. Görüntüyü gören noktada tutma işlevi için gerekli göz kası tonusu (Gerginliği) sağlanamamaktadır.
*Fovealizasyon bozuktur. Fovealizasyon görüntünün gören noktada gerektiği kadar tutulmasıdır. Nistagmus’ ta görüntünüzün gören noktada duruşu normalden azdır. Bu görme kalitesinin düşüklüğüne ve gözde tembelleşmeye neden olur. Az görme görme gayreti nedeniyle gözü kasar ve titremeyi artırır.
Göz kasları arasındaki denge bozuktur. Beyin bu dengeyi sağlayamamaktadır. Denge bozukluğu gözü gerer, titremeyi artırır.
Titreme nedenleri tedavi ile ortadan kaldırılabilir mi? Nistagmus nedenleri beyindeki özellikle doğumsal hastalıklardan kaynaklanıyorsa ve bunların tedavi şansı yoksa nistagmus da tedavi ile tam düzelmez ancak azaltılabilir. Yani bu bir rehabilitasyon tedavisi şeklinde uygulanır. Bazı hastalar özürlü grubundadır, çok sayıda sistemik bozuklukları da olabilir.
*Görmeyi artırmak titremeyi azaltır. Ama asla bunu kapatarak sağlamayınız. Gözlere yapılan kapatma tedavisi titremeyi artırır, gözün onlarca fonksiyonunu bozar.
*Gözü gevşetmek titremeyi azaltır.
NİSTAGMUS VE GÖZÜ TESPİT EDEMEME: İyi bir görme için gözlerin baktığımız noktada sabit kalması ve belli bir sürede burada durabilmesi gerekmektedir. Fiksasyon gözün bakışının bir noktada sabitleştirilmesidir. Bu sürede görüntü gören noktaya düşer ve algılanır. Nistagmusta bakışı devam ettirme bozulmuştur. Görüntüyü gören noktada tutma işlevi için gerekli göz kası gerginliği sağlanamaz.(Oküler kas tonusu gerginliği ve yetersizliği)
NİSTAGMUS VE YETERSİZ FOVEALİZASYON:
Fovealizasyon görüntünün gören noktaya düşürülmesi ve gören noktada gerektiği kadar tutulmasıdır.
*Göz kasları arasındaki denge bozukluğu, kasların gerginliği
*Nistagmusta görüntünüzün gören noktada duruşu normalden azdır. Bu görme kalitesinin düşüklüğüne ve gözde tembelleşmeye neden olur.
NİSTAGMUS VE IŞIĞA HASSASİYET: Nistagmus hastaları ışıktan rahatsız olur, özellikle hastalığa albunizm eşlik ediyorsa, hasta çok tedirgin olur.
*Astigmat ön mercekte eğriliktir, istem dışı göz hareketleri ışık yansıması yapar.
*Albunizm var ise iris açık renktir, ışık direkt göz içine girer ve çocuğu rahatsız eder.
NİSTAGMUS VE PSİKOLOJİK BOZUKULUK: Nistagmus’ lu çocukların mutlaka uzmanından psikolojik destek alması gerekmektedir.
Yorgun göz: Görüntünün titremesi gözü yorar. Bulanık görme, görme azlığı, gün boyu değişen görmeler de yorgunluk nedenidir. Net görmek için kitaba veya bilgisayara eğilir, daha fazla dikkat harcar. Gözler daha çabuk yorulur. Kontrast azlığı da rahatsız eder. Bunlar çocuğun ruh sağlığını bozar.
*Yetersiz görme: Yeterince net okuyamama, uzağı yeterince görmemekten doğan rahatsızlık huzursuzluk ve kendine güven kaybı ortaya çıkarır.
*Yetersiz işlevler: Gözü bir noktada tespit (Fikse) edememe, göze hâkim olamama, fovealizasyonun azlığı da psikolojik rahatsızlık doğurur. Işıktan rahatsızlık da unutulmamalıdır.
*Hareket eden görüntüler, derinlik hissi yokluğu, baş dönmesi ve buna bağlı düşme korkusu ve bulantı da huzursuz yapar.
*Albino: Beyaz saç, beyaz kaş ve kirpik, açık renk deri. Bunlar görünüşte üzücü olmasa da hastaya psikolojik sıkıntı veriyorsa mutlaka bir psikologdan yardım istenmelidir.
Geniş bilgi NİSTAGMUS/REHABİLİTASYON KİTABI nistagmus.net sasivetembelgoz.com
