BEBEKTE İÇE ŞAŞILIK
Bebek sevincine doğuştan gelen şaşılık gölge düşürebilir. Başlangıçta şaşılık fazla değilse aile farkına varmayabilir. Bu dönem başı şaşılıklar için altın dönemdir. Göz hekimine ve aileye çok görevler düşmektedir.
Bebekte doğuştan içe şaşılık: Doğuştan şaşı olan bebekte göz kaslarında kısa, kalın, ince gibi yapısal bozukluklar, kasların yapışma yerinde hatalar, göz kaslarına gelen sinirlerde bozukluğa bağlı uyarım eksikliği veya yokluğu gibi nedenlerle şaşılık ortaya çıkabilir. Görmeyi bozan göz içi bozuklukları, görüntü önündeki engeller de şaşılık nedeni olur. Verev (oblik) şaşılıkların çoğu doğuştan gelen şaşılıklardır ve ameliyat ihtimali yüksektir.
Doğuştan içe şaşılık: Şaşı doğan bebekte ciddi sorunlar olabilir. Mutlaka çocuk nörolojisi doktoruna muayenesi gerekmektedir. Aşırı şaşılıklarda ameliyat gerekebilir.
Bebekte 6 aydan sonra gelişen şaşılıklar: Doğuştan gelmemesi sevindirici bir durumdur, genelde kas bozukluğu yoktur, fonksiyonlardaki bir tekleme şaşılığa neden olmuştur. İşi bilen şaşılıkçı ve ameliyatı kendine hedef seçmeyen bir göz doktoru kolaylıkla şaşılık zincirini kırarak şaşılığı sonlandıracaktır.
ÖNEMLİ: Kas bozukluğu yok, fonksiyon bozukluğu veya fonksiyonların gelişmesindeki gecikme şaşılık nedenidir. Tedavide hızlı davranıp olayın kas bozukluğuna dönmesi engellenmelidir.
Şaşılık nedenleri: Yatay eksendeki içe şaşılıkların en önemli nedeni görmedeki bozukluklar ve uyum fazlalığıdır.
Görmeme en önemli şaşılık nedenidir. Görmeyi düzeltmek şaşılığı %75-87 oranında düzeltecektir. Ama göz kaslarının kalınlaştığı, sertleştiği ve göz fonksiyon bozukluklarının derinleştiği döneme sokacak kadar gecikmeme şartıyla bu kural geçerlidir. Kapatma bir göz tembelliği tedavi yöntemidir dense de siz iki gözün açık uygulandığı aktif tedavi yöntemini seçin. Burada görmeyi geliştirmek için özel gözlükler kullanılmaktadır. 6 aylık bebekte bile kullanılır.
Uyum (Akomodasyon) fazlalığı: Bebek gereğinden fazla uyum yapmakta ve bu da şaşılığa neden olmaktadır. Artı numaralarda numaranın daha fazla olduğu göz tarafında uyum gücü daha etkilidir. Az görme bebeği görme için uyuma zorlar ve gözde kayma ortaya çıkar.
Shut off: Beyinle gözler arasındaki fonksiyon tıkanıklığı gözde kaymaya neden olur. Özellikle yüksek ateş ve başı kuvvetli şekilde çarpma, baş üzerine düşme şaşılığı başlatabilir. Beyni ilgilendiren bazı durumlarda kısa süreli göz kaslarına sinirsel uyarım gelmemesi gözler arası dengeyi bozar, çift görme ve supressiyon (Gölgeleme) gelişir. Bu dönem altın dönemdir, ailenin sonra göz hekiminin bu durumu değerlendirerek şaşılık zincirini kırarak şaşılığı sonlandırması gerekir. Bu grubu çok sayıda nörolojik hastalık ilgilendirmektedir.
Gözdeki yapısal bozukluklar şaşılığa neden olur: Görmemenin gözdeki yapısal ve çeşitli göz bozukluklarından kaynaklandığı durumlarda bozukluğun kısa sürede giderilmesi şaşılığın oluşmasını engelleyecektir. En önemli nedenlerden biri doğumsal kataraktlardır.
Göz kaslarının yapısal bozukluğu şaşılığa neden olur. Kaslar normalden uzun, kısa, kalın, ince olabilir. Yapışma yeri hataları da önemli şaşılık nedenidir. Genelde kas hatalı şaşılıklar doğuştan gelir ve ilk 1-2 yaş içinde cerrahi müdahale gerekliliği konusunda göz hekimleri fikir birliği içindedir.
Bebekte sonradan gelişen şaşılık: 6 aydan sonra gelişen bir şaşılıkta biraz daha rahat olabilirsiniz.
*Olay fonksiyon bozukluğu şeklindedir, sonradan kas bozukluğuna dönüşür. Göz fonksiyonlarını gelişimini hızlandırmalısınız.
*Hızlı davranmalısınız, kas bozukluğuna dönüşmeden olay çözümlenmelidir.
*Uyumu gevşetmelisiniz. Uyumu güçlendiren durumları önleyin. Çok sayıda uygulama söz konusudur.
*Görmeyi geliştiren egzersizler uygulayın. Asla gözlere kapatmayın.
BEBEĞİN GÖZÜ NEDEN KAYMAYA BAŞLIYOR?
Görme kusuru olmayan ve olan göz olarak değerlendirmeye alalım:
A. Göreme kusuru olmayan gözde şaşılığın başlaması:
Gelişmesi geciken fonksiyonlar: Göz fonksiyonlarındaki gelişme 3-4 aydan başlar. Bunlardaki gelişme yetersizliği şaşılığı ortaya çıkarır. Gözün uyum fonksiyonu şaşılıkta önemlidir. Uyum fazlalığı içe azlığı dışa şaşılığa neden olur.
Stresi önemseyin: Bir çok aile çocuğun geçirdiği güçlü bir ruhsal travma (sarsıntı) sonucu şaşılığının ortaya çıktığını anlatmaktadır. Bebekte stres olur mu? Evet.
Shutt off: Beyinle gözler arası fonksiyon tıkanması. Beyni ve gözü ilgilendiren olaylar sonucu gelişir. Kısa süreli bir fonksiyon tıkanması gözün iki gözle tek görme dengesini, füzyonu bozar ve şaşılık ortaya çıkar.
Yüksek ateş: Beyindeki göz hareketlerini düzenleyen merkezler yüksek ateşten etkilenir, yapısındaki geçici bozukluk şaşılığı başlatır. Önemli shut off nedenidir.
Havale geçirme (Konvulziyon): Çocuklarda geçirilen güçlü enfeksiyon ve beraberindeki yüksek ateş beyinde oluşturacağı hasarla şaşılığı başlatabilir.
Kafa travmaları (Çarpmaları): Bebek çok düşer kalkar, özellilikle bakıcıların aileden olayı gizlemesi nedeniyle kafa çarpmalarından ailenin haberi olmaz. Erkek bebek ve çocuklar aktiviteleri nedeniyle daha fazla etkilenir.
Kansızlık şaşılığa neden olur: Kansızlıkta demir eksikliği nedeniyle beyinde oksijen taşımadaki düşüklük sinirlerin gelişimi etkiler. Yetersiz iletişim şaşılığa, özellikle içe şaşılığa neden olur.
B.Görme kusuru şaşılığı başlatır: Aile gözde görme azlığından habersizdir. Başını çarpma, yüksek ateş gibi nedenler şaşılığı başlatır. Ama mükemmel görmenin daha sonraları geliştiğini de unutmayın.
*Hipermetrop ve hipermetrop’ da artma: Artı gözlük numaraları 7 yaşına kadar artış gösterir. Önceleri küçük değerlerde iken görmede fazla bir bozukluk yoktu ve gözlüksüz telafi edilebiliyordu. Numara artınca görmemezlik de arttı ve bebek gözünü kasarak görmeyi artırma gayretine girdi.
Güçlü uyum: Hipermetropta görüntünün sarı nokta foveaya net düşmemesi, beynin devamlı uyum yapma yönünden uyarılarına neden olur. Bu uyumu güçlendirir. Egzersizle veya basit önlemlerle uyumu gevşetmek şaşılığın düzelmesini sağlayacaktır.
*Gözler arası numara farkı: İki göz arasında numara farkının fazlalığı, buna bağlı az görme ve uyum dengesizliği şaşılığı başlatır. Yüksek numaralı tarafta fazla uyum gücü gelişir, egzersizle gevşetilmelidir.
*Bir gözde fazla astigmat: Astigmat göz tembelliği nedenidir, görme gayreti ile telafi edilemez. Astigmatın daha fazla olduğu taraf kayar.Gözlük de takılsa astigmatta yeterli net görme sağlanmaz. Bebekte astigmat kolayca giderilebilir. (Bakınız gormegelistirme.com)
Füzyon gücünün azalması: Füzyon gücü şaşılığa karşı koyma gücü olarak düşünülebilir. Beyinde sağ ve sol gözden görüntüleri üst üste getirebilme gücüdür, matematiksel olarak ifade edilir. Füzyon gücü neden azalır? (Bakınız: Füzyon kırılması.)
BAŞLANGICI İYİ DEĞERLENDİRMEK
Ara sıra kaymayı aile önemsemelidir. 1-2 ay içinde gösterilen doktorlar kayma yok derken giderek artan ve belirginleşen şaşılığa son doktor tanı koyar. Bu dönem altın dönemdir. Bu dönemde göz hekiminin yapacağı çok önemli uygulamalar vardır.
Bebekte gözlük numarasını belirlemek zordur, 3-4 doktor götürseniz 3-4 değişik numaralı gözlük yazılabilir. Uzaktan ölçen cihazlar güven verici değildir. Gözlük numarası olmayabilir. Görmeyi özel ve numarasız egzersiz gözlükleri ile geliştirebilirsiniz. 1-2 numara artı gözlük şaşılığın düzelmesinde yarar sağlamaz.
Artı numara yüksek ise şaşılığın gözlükle düzelme şansınızın fazla olduğunu unutmayın ve üzülmeyin.
Bebekte hemen göz tembelliği derdine düşmeyin. Görmesi kaba, inceliksiz, teferruatsız bir görmedir. Bebekte daha “ Görsel kütüphane” zaten oluşmamıştır. Gördüklerini algılamaz, persepsiyon gelişmemiştir, görmeyi değerlendiremez.
Gözlere kapatma uygulayarak şaşılığı artırmayın. Şaşılık “İki gözle tek görme” bozukluğudur. Şaşılık “Füzyon” bozukluğudur. Gözleri kapatarak gözü teke düşürüp bu gözün en önemli fonksiyonlarını kesintiye uğratmayın.
Şaşılık egzersizle düzelen bir göz hastalığıdır. Egzersizle şaşılık tedavisi uygulayan bir göz hekiminden yardım almalısınız.
Bebekte tedavide çok sayıda özel gözlük kullanılmaktadır. Göz bozulmaları derinleşmediği için düzelmede hızlı olacaktır.
BEBEĞİM İÇE ŞAŞI/SORULARIN CEVABIDIR
Bu cevaplar bize başvuran hastaların anlattıklarından derlenmiştir:
Ankara Ayşe.Y.:Bebeğim 9 aylık her iki gözde içe şaşılık var. Gözlük verilmedi. Bir saat sağ bir saat sol göze sabah akşam kapatma tavsiye edildi. Ne yapmalıyım?
Dr. S.H.:Bebekte göz fonksiyonlarını en yoğun gelişme dönemidir ve 3 yaşına kadar gelişme devam eder. Böyle bir dönemde gözü kapattırmak göz fonksiyonlarını alt üst eder şaşılığı artırır. Doktorunuzun amacı göz tembelliğini azaltmak ve şaşılığı iki göze yaymak olabilir, bizce yanlış tedavidir. Bunu sağlayan gözü kapatmadan, daha kolay yöntemler vardır. İlaveten göz doktorunun yapması gereken çok sayıda uygulama vardır. Göz doktorunuz ev ödevini yapmıyor.
Bursa Hatice K: Bir yaş civarı bebeğinde şaşılık başladı, tek gözü içe kayıyordu. Bir kaç doktora götürdüm. Gözlük ve göz kapatma tedavileri verdiler. Bebeğin itirazı nedeniyle yeterince kapatma yapamadık. 5 yaşına geldi. Anaokuluna başladı. Doktorlar ameliyat diyor, karar veremiyoruz. Şaşırdık kaldık. Ne yapmalıyız?
Dr. S.H.: 3 yaş altı şaşılığın en kolay tedavi edildiği dönemdir, bu dönemi geçirmişsiniz. Okul başlamadan şaşılık bitmeliydi. Okul yakın çalışma demek ve içe şaşılığı artırır. Anaokuluna başlamadan şaşılık tedavisi bitirilmelidir.
Balıkesir Dilek A.:Bebeğim bir buçuk yaşında, şaşılık var ve sağ sol +4.5 numara artı gözlük verdiler, kapatma tavsiye ettiler. 4 aydır tedavi yapıyoruz, şaşılığı arttı, doktorlar ameliyat demeye başladılar, resimler gönderiyorum. Lütfen bize yardımcı olun…
Dr. S.H.:Bebekte göz numarası ölçümleri hatalı oluyor. Gözü kapatmak ayrı bir hata. Özel egzersizlerle daha küçük numaralarla görme şansı vardır, mutlaka bu denemelidir. Görmeyi artırıcı, göz kasları arasındaki dengeyi sağlayan egzersizler mutlaka denenmelidir.
Ankara Burcu K.: 9 aylık iken bebeğimde şaşılık başladı. Sağ gözü içe kayıyor. 3 doktora götürdük. Sağ +6.50 sol +3.50 gözlük ile günde 2 saat sol göze kapatma verildi. 3 aydır, tedavi görüyor ama doktorlar şaşılık sabitledi, ameliyat yapmamız gerekiyor diyorlar. Size muayeneye getirmek istiyoruz…
Dr. S.H.: Bebekte onlarca fonksiyon ilk 3 yaş içinde gelişir. Bebekte gelişme döneminde gözü kapatmanın göze zarar olduğunu düşünüyoruz. Şaşılığı da artırır. İki göz arası numara farkı gözü tembelleştirir bunu kapatmadan özel gözlüklerle ve egzersizlerle giderebilirsiniz. Özel gözlüklerle merkezi görme geliştirilebilir. Bebek gördüğü ile yetinir, uyum yapma ihtiyacı duymaz. Göz tembelliğinin asıl nedeni budur. Bebek egzersiz yapabilir mi? Evet. Günlük sabah akşam yarım saatlik bir zaman ayırmanız tedavi için yeterlidir.
İstanbul Esra G.: Bebeğimde her iki gözde içe şaşılık var ve henüz 6 aylık. İki ayrı doktora götürdüm. Artı 7.0 ve 8.5 gözlük numarası var dediler sağ sol artı 5.0 gözlük verdiler. Bir saat sağ göze ertesi gün bir saat sol göze kapatma verdiler. Bende şaşılık ve göz tembelliği var. Şaşılık ameliyatı oldum. Gözümün biri hala az görür, diğeri daha iyi. Çok kapatmalar yaptım ama düzelmedi. Doktora “20 yıldır tedavi değişmedi mi bebeğim de aynı yollardan geçecek diyorsunuz” dedim. Bebeğimin de aynı kaderi paylaşmasını istemiyorum, lütfen bize yardımcı olun…
Dr. S.H.: Şaşılık egzersizle tedavi olan bir göz hastalığıdır. Çocuğunuz sizin kaderinizi paylaşmayacak bundan emin olun….
l
